Αυτός: Ο εκφοβισμός.

Υπήρχε, υπάρχει και αγωνιζόμαστε να μην υπάρχει πια, τουλάχιστον στο βαθμό που υπάρχει σήμερα. Ως κοινωνία και ως ειδικοί έχουμε εστιάσει σε μια και μόνο έκφανση του, το σχολικό εκφοβισμό. Όπου, είτε «γυαλάκιας», είτε «χοντρός», είτε «κοντός», είτε «ψηλός», είτε «αδερφή», λίγο ή πολύ τον έχεις βιώσει στην παιδική σου ηλικία. Τι γίνεται όμως με τον εκφοβισμό που βιώνουν συγκεκριμένες ομάδες ατόμων και στην ενήλικη ζωή τους;

Αρχίζοντας από τα βασικά, ως εκφοβισμός ορίζεται η επίθεση (λεκτική ή σωματική) που βιώνει το άτομο από κάποιον ή κάποιους άλλους, δημιουργώντας του υπαρξιακά και κοινωνικά προβλήματα. Κλειστά περιβάλλοντα, όπως το σχολείο, η εργασία ή ακόμα και ένα χωριό, ενδείκνυνται για την ανάπτυξη τέτοιων συμπεριφορών αποκλεισμού. Ο λόγος που παρακινεί τον θύτη να υποπίπτει σε τέτοιες συμπεριφορές είναι ένας και αρχέγονος, το «ένστικτο της επιβίωσης».

Μια επιθυμία να μπορέσει το άτομο να επιβιώσει ανάμεσα στην υπόλοιπη «αγέλη» και ένας φόβος απέναντι στην εν δυνάμει «απειλή» που κρύβει οτιδήποτε το διαφορετικό. Τώρα, ποιος ορίζει βέβαια τι είναι διαφορετικό; Εκείνος που νιώθει την διαφορά. Για παράδειγμα, σε μια γειτονιά στην Ουγκάντα, ο καινούργιος λευκός γείτονας θα είναι ο διαφορετικός. Διαφορετικό όμως, για κάποιους, είναι και εκείνο που δεν μπορεί ή δεν έχει την διάθεση να καταλάβει. Όπως και να έχει η λέξη κλειδί πίσω από τις πράξεις του θύτη, είναι ο φόβος.

Το μεγάλο λάθος που κάνουν οι άνθρωποι, είναι  πεποίθηση τους ότι με την επιβολή της εξουσίας απέναντι στους άλλους, αποτρέπουν το συναίσθημα του φόβου. Θύτης και θύμα αυτής της κοινωνικά λανθάνουσας βίας, καταβάλλονται από το ίδιο συναίσθημα, το φόβο. Η διαφορά τους είναι ότι το θύμα έχει ένα εσωστρεφή, όμως ο θύτης ένα εξωστρεφή φόβο, που τον εκτονώνει στο υποκειμενικό του φόβου του.

Ένα πρώτο βήμα για να πετύχουμε κατά το δυνατόν ελεύθερες από επιθετικότητα σχέσεις, είναι να πιστέψουμε πως κανένα πρόβλημα στις σχέσεις των ανθρώπων δεν λύνεται με την άσκηση βίας. Η ικανότητα ειρηνικής συνύπαρξης με άλλους ανθρώπους είναι ζήτημα θάρρους. Γιατί κατά κανόνα χρειάζεται πολύ θάρρος για ν’ αντιδράσει κανείς ειρηνικά σε μια επιθετική πρόκληση. Αντίστροφα, ο φόβος δεν είναι μόνο αποτέλεσμα, αλλά και η αιτία πολλών αυθόρμητων ή σκόπιμων πράξεων βίας.

Τα ομοφυλόφιλα και αμφιφυλόφιλα άτομα είναι ένας ξεκάθαρος στόχος για όποιον ετερόφυλο νιώθει πως απειλείτε. Ποιες είναι όμως η απειλές; Πολλές και ενστικτώδεις. Το πρότυπο της διαιώνισης του είδους που νιώθει πως καταργείτε. Η μεταβίβαση της φοβίας του, πως αυτό που βλέπει στον άλλο είναι κάτι πιθανό να το βιώσει και ο ίδιος με όποιο τρόπο, άμεσα ή έμμεσα.  Η κατάργηση του «φυσιολογικού» που έχει βιώσει ο ίδιος στα παιδικά του χρόνια και είναι για εκείνων μια σταθερά.

Κοινώς διάφορες νευρώσεις τις οποίες στην σύγχρονη κοινωνία λίγο πολύ όλοι έχουμε. Στο θύτη βίαιων περιστατικών είναι έντονες και συχνά εξελιγμένες σε ψυχώσεις, πράγμα πολύ πιο σοβαρό.

Πολύς λόγος για τον θύτη λοιπόν σε αυτό το άρθρο και ο λόγος είναι ένας και πολύ απλός, το θύμα. Όλοι μας έχουμε δεχτεί ή δεχόμαστε ένα είδος εκφοβισμού με διάφορους τρόπους στην ζωή μας, πράγμα που μας γεμίζει με φόβο, τουλάχιστον. Ο φόβος αν και πολύ πρακτικός και χρήσιμος, γιατί χωρίς αυτόν όλοι θα πηδούσαμε μέσα στη φωτιά ή θα βάζαμε τα χέρια μας στις πρίζες.  Πολλές φορές όμως, όπως σε ένα θύμα βίας ο φόβος ξεφεύγει του φυσιολογικού βαθμού, που είναι η προστασία μας.

Το πρώτο βήμα λοιπόν για την απαλλαγή από τον φόβου, που σε πολλές περίπτωσης θα έχει επιφέρει και θυμό, απόγνωση, βαθιά θλίψη, είναι να γνωρίσει κανείς καλά το αντικείμενο του φόβου του. Ότι γνωρίζουμε βγαίνει από το πλαίσιο του φανταστικού και της εικασίας και αποκτά μια λογική και πραγματιστική διάσταση. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο λοιπόν γίνεται και πολύ πιο εύκολα διαχειρίσιμο και με την βοήθεια της ψυχοθεραπείας και των εργαλείων που προσφέρει στις μέρες μας η επιστήμη της ψυχολογίας να εξαλείφει πλήρως.

Καραδάκης Γιώργος - Παναγιώτης,  BA (Hons) 

Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπευτής

Anglia Ruskin University 

Πτυχίο Ψυχοκοινωνικών Σπουδών

MA Ψυχανάλυση και Σύγχρονη Κοινωνία

Brunel University, London