10 μελέτες που άλλαξαν την ψυχολογία και τον τρόπο που βλέπουμε την ανθρωπότητα.
Αφού διδάχθηκαν αυτές τις μελέτες ψυχολογίας, γενιές φοιτητών ψυχολογίας έχουν περιπλανηθεί έξω στον κόσμο είδαν τον εαυτό τους και τους άλλους ανθρώπους μέσα από ένα νέο πρίσμα.
Σε αυτή τη σειρά των δημοσιεύσεων θα κοιτάξουμε δέκα μελέτες που άλλαξαν την ψυχολογία και τον τρόπο που βλέπουμε την ανθρωπότητα:
1.Τι βλέπουν τα μωρά;
Το 1961, όταν ο Fantz διεξήγαγε το πείραμα του, δεν υπήρχαν πολλά που θα μπορούσατε να κάνετε για να μάθετε τι συμβαίνει στο κεφάλι ενός μωρού - εκτός από να το παρακολουθήστε. Και παρακολουθώντας το μωρό είναι ό, τι έκανε. Πρότεινε ότι τα μωρά έχουν ορισμένες εξουσίες στο να διαμορφώνουν ένα πλαίσιο επιλογής στο τι βλέπουν. Ως αποτέλεσμα αυτών των μελετών, οι ψυχολόγοι έχουν δείξει ότι γεννιόμαστε με μια σαφή προτίμηση για το πως βλέπουμε τα ανθρώπινα πρόσωπα. Αυτό έχει σίγουρα εξελικτική έννοια και τα άλλα ανθρώπινα πρόσωπα κατέχουν όλων των ειδών τις χρήσιμε πληροφορίες που είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωσή μας.
2. Ο μαγικός αριθμός 7, συν ή μείον 2.
Αυτός ο όρος αναφέρεται στα όρια στον εγκέφαλο μας για την επεξεργασία πληροφοριών. Τον αριθμό των στοιχείων που μπορούν να διεξαχθούν στη βραχυπρόθεσμη μνήμη, ή ότι μπορεί να είναι το επίκεντρο της προσοχής, όπως δηλώνεται από George A. Miller στο βιβλίο του 1956. Ο αριθμός εφαρμόζεται μόνο για την διατήρηση και ανάκλησης πληροφοριών, και όχι στην αναγνώριση. Miller ισχυρίζεται ότι ο αριθμός των αντικειμένων που μπορεί να χωρέσει στη μνήμη εργασίας ενός μέσου ανθρώπου είναι 7 ± 2. Αυτό συχνά αναφέρεται ως νόμος του Miller.
3. Επαναστατική θεραπεία της κατάθλιψης.
Η γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία είναι η πιο δημοφιλής ψυχοθεραπευτική παρέμβαση για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης. Αναπτύχθηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’60 από τον Aaron T. Beck με στόχο να καλύψει την αναποτελεσματικότητα και το κενό της επιστημονικής τεκμηρίωσης που χαρακτήριζε τις θεραπείες της εποχής. Έκτοτε η γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία μετράει εκατοντάδες κλινικών ερευνητικών δεδομένων που πιστοποιούν την αποτελεσματικότητά και την αξιοπιστία της στην θεραπεία της κατάθλιψης, χωρίς να μειονεκτεί έναντι της φαρμακευτικής αγωγής. Επιπρόσθετα, πολυάριθμες έρευνες των τελευταίων δεκαετιών έχουν αποδείξει πως η γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία είναι εξίσου αποτελεσματική σε ένα ευρύ φάσμα ψυχικών διαταραχών και σωματικών νόσων.
4. Ευφορία που προκαλείται από πειραματική πονηριά.
Η επανατροφοδότηση από τη περιφερειακή διέγερση καθορίζει την ένταση του συναισθήματος, σύμφωνα με τους Schachter και Singer (1962), αλλά η διαφοροποίηση του συναισθήματος εξαρτάται από τον τρόπο που ερμηνεύεται αυτή η διέγερση βάσει των επικρατουσών συνθηκών. Η διαφοροποίηση της διέγερσης βασίζεται στον αιτιοπροσδιορισμό της διέγερσης σε ένα σχετικό περιβαλλοντικό αίτιο. Αν θεωρούμε ότι η διέγερση μας οφείλεται σε μία αρκούδα που μας κυνηγάει, νιώθουμε φόβο. Αν αυτό ισχύει είναι δυνατόν να αλλάξουμε το συναίσθημα που βιώνει ένας άνθρωπος, αλλάζοντας απλώς τον τρόπο που ερμηνεύει τη διέγερσή του. Τούτου λεχθέντος, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το 1962 ήταν εξαιρετικά μεγάλη επιρροή, που οδηγεί σε μια σειρά από περαιτέρω μελέτες και τα πορίσματα.
5. Ακόμη και 24.576 μετρήσεις και δεν θα μπορούσε να αποδειχθεί ότι τα φυτά έχουν ψυχή.
Η θεωρία ότι τα φυτά έχουν έστω κάποιο όφελος από την ανθρώπινη συνομιλία χρονολογείται από το 1848, όταν ο Γερμανός καθηγητής Gustav Fechner δημοσίευσε το βιβλίο Nanna (Soul-life of Plants).. Η ιδέα έγινε αμέσως πολύ δημοφιλής, και από τότε έχει γεννήσει πολλά περισσότερα βιβλία από όσα μπορούσε ποτέ να φανταστεί ο Gustav. Ο Fechner ήθελε να αποδείξει υπήρχε μια μαθηματική σχέση μεταξύ ερεθίσματος και αίσθησης. Το έκανε αυτό χρησιμοποιώντας μια ποικιλία πειραματικών μεθόδων. Συνήθως, όμως, έδινε στον κάθε ένα συμμετέχοντα δύο σταθμά για να τους ρωτήσει ποια σκέφτηκαν ότι ήταν βαρύτερα. Μετά θα επαναλάβετε αυτή τη διαδικασία ξανά και ξανά και ξανά μέχρι να ήταν ικανοποιημένος ότι είχε αρκετές μετρήσεις. Σε ένα τέτοιο πείραμα πήρε 24.576 μετρήσεις. Ελάχιστες από τις απόψεις του Fechner έχουν επιβιώσει στη σύγχρονη ψυχοφυσική, όμως ακόμα η εμμονή του Fechner με την μέτρηση ζει σήμερα σε πολλούς τομείς της ψυχολογίας.
6. Stanley Milgram: Υπακοή στην εξουσία ή απλή συμμόρφωση;
Ο Stanley Milgram, ψυχολόγος στο πανεπιστήμιο του Yale, το 1961 πραγματοποίησε ένα πείραμα με σκοπό να μελετήσει την αλλαγή στη συμπεριφορά των ανθρώπων, ως αποτέλεσμα συμμόρφωσης στην εξουσία. Τα ευρήματα του πειράματος δείχνουν ότι ο άνθρωπος που έχει κάποια μικρή εξουσία και διαταχτεί «να ενεργήσει σωστά», αδυνατεί να ασκήσει κριτική στον φορέα κύρους, εξουσίας και ισχύος που υπηρετεί (κράτος, στρατός, επιστήμη, κ.α) συμβιβάζεται και υποτάσσεται ολοκληρωτικά στο απρόσωπο και γενικό σύνολο -έννοια που αποτελεί ο φορέας εξουσίας. Με αυτό τον τρόπο η απρόσωπη βούληση κάποιας εξουσίας καταλήγει στη νομιμοποίηση οποιασδήποτε πράξης, παράνομης και βάρβαρης, απάνθρωπης πάντα στο όνομα του συλλογικού και απρόσωπου φορέα.
7. Οι μνήμες είναι ευαίσθητες και μπορούν εύκολα να αλλάξουν μετά από ένα γεγονός.
Το 1974, οι ερευνητές Loftus, E.F. και Palmer, J.C, σχεδίασαν ένα πείραμα για να ελέγξουν την αξιοπιστία της μνήμης και το αν μπορεί να τροποποιηθεί. Για το σκοπό αυτό έβαλαν 45 άτομα να δουν ένα βίντεο που απεικόνιζε αυτοκίνητα να συγκρούονται. Στη συνέχεια, 9 άτομα ρωτήθηκαν να εκτιμήσουν πόσο γρήγορα έτρεχαν τα αυτοκίνητα όταν χτύπησαν, χρησιμοποιώντας στην ερώτηση την λέξη “hit”. Για τα άλλα γκρουπ των ατόμων, η ερώτηση ήταν η ίδια αλλά αντί για την λέξη “hit”, χρησιμοποιήθηκαν λέξεις όπως “smashed”, “collided”, “bumped” και “contacted”. Αυτοί στους οποίους χρησιμοποιήθηκε η λέξη “smashed”, εκτίμησαν την ταχύτητα κατά 10 χιλιόμετρα μεγαλύτερη από αυτούς στους οποίους η λέξη ήταν η “contacted”. Μια εβδομάδα αργότερα, οι συμμετέχοντες ρωτήθηκαν για το αν είδαν σπασμένα τζάμια από τη σύγκρουση. Αυτοί στους οποίους χρησιμοποιήθηκαν πιο έντονες νοηματικά λέξεις είπαν ότι θυμόταν σπασμένα γυαλιά αν και στην πραγματικότητα μέσα στο φιλμ δεν απεικονίζονταν κάτι τέτοιο. Φαίνεται ότι κάτι τόσο απλό όσο μια περιγραφική λέξη μπορεί να παραποιήσει τις μνήμες ενός γεγονότος.
8. Η θεωρία της προοπτικής.
Οι ερευνητές Daniel Kahneman και Amos Tversky μελέτησαν την λήψη αποφάσεων σε ριψοκίνδυνες καταστάσεις και ανέπτυξαν μια θεωρία που τους χάρισε το βραβείο Νόμπελ και χρησιμοποιήθηκε για να αναπτυχθούν οικονομικά μοντέλα προβλέψεων και επιρρέασε τις εκστρατείες μάρκετινγκ των εταιριών. Με μια φράση, η θεωρία λέει ότι έχουμε την παράλογη τάση να είμαστε λιγότερο πρόθυμοι να ριψοκινδυνεύουμε με τα κέρδη παρά με τις απώλειες. Αν πάρουμε το χρηματιστήριο για παράδειγμα, η θεωρία λέει ότι είμαστε έτοιμοι να πουλήσουμε γρήγορα όταν κερδίζουμε αλλά όχι όταν χάνουμε.
9. Παθητική Αδράνεια: Γιατί δεν βοηθάμε τους άλλους.
Στις 13 Μαρτίου το 1964 στην Νέα Υόρκη, η Kitty Genovese επέστρεφε σπίτι της, όταν δέχτηκε μία ανηλεή επίθεση από ένα κλέφτη ο οποίος την μαχαίρωσε, την βίασε και την έκλεψε. Το πιο σημαντικό στοιχείο της υπόθεσης, είναι ότι το όλο συμβάν, εκτυλίχθηκε σε διάστημα τουλάχιστον μισής ώρας και σε περισσότερα από τρία σημεία. Το συγκεκριμένο περιστατικό, ήταν αφετηρία για την μελέτη του φαινομένου τα επόμενα χρόνια και ονομάστηκε ‘Η επίδραση των παρευρισκόμενων’ ή αλλιώς ‘Το Σύνδρομο Genovese‘. Η εξήγησε του φαινομένου που δόθηκε είναι περιληπτικά η παρακάτω: Ένας άνθρωπος όταν δει κάποιο να υποφέρει θα τον βοηθήσει. Όταν όμως υπάρχουν άλλοι παρευρισκόμενοι τότε στο μυαλό του επιδρά η βασική αρχή της κοινωνικής επιρροής. Παρακολουθεί τις αντιδράσεις των άλλων ανθρώπων για να δει αν οι άλλοι θεωρούν ότι είναι απαραίτητο να παρέμβει. Η σκέψη είναι η εξής: «Για να μην βοηθά κάποιος άλλος πάει να πει πως το σωστό είναι ότι δεν πρέπει να βοηθήσω ούτε κι εγώ για κάποιο λόγο». Όταν όλοι όμως σκεπτόμαστε υποσυνείδητα το ίδιο πράγμα τότε κανείς δεν θα βοηθήσει αφού όλοι μας περιμένουμε κάποιον άλλο να το κάνει ή να κάνει την αρχή. Επίσης πολλοί φοβούνται πως δεν θα δώσουν τη σωστή βοήθεια κι ότι κάποιος άλλος περαστικός, γιατρός για παράδειγμα θα βρεθεί να το κάνει.
10. Sigmund Freud και οι ασυνείδητες ψυχικές διεργασίες.
Πατέρας της ψυχανάλυσης, ο Φρόιντ ισχυρίστηκε πως ανακάλυψε τι είναι αυτό που μας κάνει πραγματικά να είμαστε αυτό που είμαστε και βρήκε τα κατάλληλα μέσα για να αποκαλύψει τον τρόπο που λειτουργεί η ψυχή μας. Στην πορεία του χρόνου, διατύπωσε ιδέες που επηρέασαν τη σύγχρονη σκέψη: το «εγώ», οι φροϋδικές παραδρομές της γλώσσας, το Οιδιπόδειο σύμπλεγμα και το ασυνείδητο. Η ιδέα του ασυνειδήτου αποτελεί τον πυρήνα όλων των θεωριών του Φρόιντ και το κίνητρο όλων των προσπαθειών του να ερευνήσει σε βάθος το ασυνείδητο με διάφορες τεχνικές, από τον ελεύθερο συνειρμό μέχρι την ανάλυση των ονείρων. Το ασυνείδητο ήταν αυτό που τον έκανε διάσημο. Και αυτό, γιατί ενώ άλλοι συνάδελφοί του ισχυρίζονταν πως το μυαλό μας κρύβει πολλά περισσότερα από τις συνειδητές μας σκέψεις, ο Φρόιντ πίστευε πως με τις τεχνικές του θα μπορούσε να ερευνήσει τα άδυτα του ασυνειδήτου και να αποκαλύψει το πώς αυτό συσχετίζεται με τις ψυχικές ασθένειες. Ο Φρόιντ πρότεινε ουσιαστικά πως αυτή η θέση είναι μία αυταπάτη καθώς οι άνθρωποι δρουν συχνά για λόγους που δεν άπτονται των συνειδητών σκέψεων τους, καθώς το ασυνείδητο μπορεί να αποτελεί την πηγή των ανθρώπινων κινήτρων. Ο Φρόιντ προέκτεινε τη θεωρία του μελετώντας συστηματικά τα όνειρα, τα οποία αποκάλεσε και τον «βασιλικό δρόμο προς το ασυνείδητο», θεωρώντας τα ως το καλύτερο δείγμα πεδίου δράσης του ασυνειδήτου. Στην σπουδαιότερη -σύμφωνα με τον ίδιο- εργασία του Η Ερμηνεία των Ονείρων, ανέπτυξε τα επιχειρήματα του περί της ύπαρξης του ασυνειδήτου αλλά και περιέγραψε μια μεθοδολογία για την πρόσβαση του ατόμου σε αυτό, μέσω του προ-συνειδητού. Μία κρίσιμη για τη λειτουργία του ασυνειδήτου διαδικασία είναι η απώθηση. Σύμφωνα με τον Φρόιντ, οι άνθρωποι βιώνουν συχνά επίπονες σκέψεις ή μνήμες τις οποίες εφόσον δεν μπορούν να αντέξουν, έχουν τη δυνατότητα να τις απωθήσουν από το συνειδητό μέρος της λειτουργίας του εγκεφάλου στο ασυνείδητο. Ο Φρόιντ προσπάθησε να ταξινομήσει τα είδη των διαφορετικών συναισθημάτων ή σκέψεων που απωθούνται, ωστόσο κατέληξε πως διαφορετικοί ασθενείς του απωθούσαν διαφορετικές παρελθούσες εντυπώσεις. Επιπλέον παρατήρησε πως η ίδια η λειτουργία της απώθησης είναι μη συνειδητή.
Καραδάκης Γιώργος - Παναγιώτης, BA (Hons)
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας - Ψυχοθεραπευτής
Anglia Ruskin University
Πτυχίο Ψυχοκοινωνικών Σπουδών
MA Ψυχανάλυση και Σύγχρονη Κοινωνία
Brunel University, London
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου