Οι 3 λόγοι που τα χρήματα φέρνουν ικανοποίηση, αλλά όχι την ευτυχία

Αν τα χρήματα δεν φέρνουν την ευτυχία, τότε γιατί οι άνθρωποι συμπεριφέρονται σαν να το κάνουν;

Φαίνεται φυσικό ότι η ευτυχία πρέπει να ρέει από το να έχουν περισσότερα χρήματα. Ακόμα κι αν δεν το παραδέχονται, οι άνθρωποι εξακολουθούν να συμπεριφέρονται σαν να ήταν αλήθεια. 

Περισσότερα χρήματα σημαίνει ότι μπορείτε να έχετε ό, τι θέλετε και να κάνετε ό, τι θέλετε.

Έτσι ο γρίφος είναι γιατί οι κοινωνικοί επιστήμονες με συνέπεια βρίσκουν μόνο μέτρια σχέση μεταξύ χρημάτων και ευτυχίας; Ορισμένοι μάλιστα πρότειναν ότι αυτή η μέτρια σύνδεση μπορεί να είναι και υπερβολική. Στην πραγματικότητα τα χρήματα μπορεί να έχουν πολύ μικρή σχέση με την ευτυχία.

Πιο αινιγματικό, όμως, είναι ότι οι άνθρωποι φαίνεται συχνά να γνωρίζουν σε κάποιο επίπεδο πως τα χρήματα δεν θα τους κάνουν ευτυχισμένους. Και παρόλα αυτά εξακολουθούν να εργάζονται πολύ για να κερδίζουν χρήματα που δεν χρειάζονται αντικειμενικά.

Πρώτα, όμως, ας εξετάσουμε τους τρεις λόγους που τα χρήματα δεν μας κάνουν ευτυχισμένους:

1. Το σχετικό εισόδημα είναι σημαντικό. Όπως έχω αναφερθεί, τα χρήματα είναι σχετικά. Δεν μας πειράζει τόσο πολύ το πραγματικό επίπεδο εισοδήματος, εφόσον εμείς κερδίζουμε περισσότερα από τους άλλους ανθρώπους γύρω μας. Δυστυχώς όσο έχουμε κερδίσει περισσότερα χρήματα τόσο πιθανό είναι να περιβαλλόμαστε από πλουσιότερους ανθρώπους έτσι καταλήγουμε συχνά να αποτυγχάνουμε να επωφεληθούμε από τη θετική σύγκριση.
2. Τα υλικά αγαθά δεν μας κάνουν ευτυχισμένους. Η απόκτηση πραγμάτων όπως σπίτια, ρούχα και τα αυτοκίνητα έχουν μόνο μια παροδική επίδραση στην ευτυχία.  Οι επιθυμίες των ανθρώπων για τα υλικά αγαθά είναι οι ίδιες, ή μεγαλύτερες, από τους μισθούς τους. Και πάλι, σημαίνει ότι, παρά τις σημαντικά πιο πολυτελείς κατοχές, οι άνθρωποι καταλήγουν μην είναι πιο ευτυχισμένοι. Υπάρχει ακόμη απόδειξη ότι ο υλισμός μας κάνει λιγότερο ευτυχείς.
3. Οι άνθρωποι δεν στρέφονται σε ευχάριστες δραστηριότητες, όταν είναι πλούσιοι. Οι άνθρωποι που κερδίζουν περισσότερα χρήματα δεν ξοδεύουν το χρόνο τους απολαμβάνοντας τον εαυτό τους, περνούν το χρόνο τους στην εργασία, σε δραστηριότητες που ενδέχεται να τους προκαλούν περισσότερο άγχος και την ένταση. Αυτό μπορεί να είναι λόγω της «ψευδαίσθησης της εστίασης». Όταν οι άνθρωποι σκέφτονται να κερδίσουν περισσότερα χρήματα φαντάζονται ότι θα τα χρησιμοποιήσουν για ψυχαγωγικές δραστηριότητες. Στην πραγματικότητα, για να κερδίσουν τα χρήματα, θα πρέπει να περνούν περισσότερο χρόνο στην εργασία, καθώς και καθημερινή μετακίνηση προς και από την εργασία.

Η ψευδαίσθηση της εστίασης

Ο νομπελίστας ψυχολόγος Daniel Kahneman και οι συνεργάτες του διατύπωσαν την ιδέα ότι ο λόγος που οι άνθρωποι συνεχίζουν να σκέφτονται πως τα χρήματα τους κάνουν πιο ευτυχισμένους είναι ότι το κυνήγι τους, τους οδηγεί σε μικρά παράπλευρα επιτεύγματα (Kahneman et al., 2006).

Έτσι, όταν οι άνθρωποι αναρωτιούνται αν τα χρήματα φέρνει την ευτυχία, αμέσως σκέφτονται την μεγάλη προαγωγή  και το μεγάλο σπίτι. Καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι επειδή έχουν αυτά τα πράγματα, θα πρέπει να είναι ευχαριστημένοι. Στην πραγματικότητα, οι άνθρωποι με περισσότερα χρήματα και κοινωνική υπόσταση είναι απλά πιο ικανοποιημένοι με τη ζωή τους, δεν είναι πιο ευτυχισμένοι.

Αλλά πώς ξέρουμε ότι οι άνθρωποι δεν είναι ευτυχισμένοι με τα περισσότερα χρήματα; 

Λοιπόν, οι ψυχολόγοι έχουν ένα τέχνασμα στα μανίκια τους. Το κόλπο ονομάζεται δειγματοληψία στιγμή-στιγμή. Οι ψυχολόγοι έχουν αρχίσει, ρωτώντας τους ανθρώπους πως αισθάνονται πολλές φορές κάθε μέρα, σε εκείνη τη συγκεκριμένη στιγμή, και στη συνέχεια προσθέτοντας αυτές τις εκθέσεις, να καταλήγουν σε συμπεράσματα σχετικά με την κάθε μέρα και στιγμή και όχι γενικά.

Έτσι η ψευδαίσθηση της εστίασης στο πάντα (την επιτυχία, το χρήμα, την εξουσία) και όχι στο τώρα (το άγχος, το στρες, τις πολλές ώρες δουλειάς κλπ.) κάνει τα άτομα να πιστεύουν ότι το χρήμα τους δίνει ευτυχία, ενώ αντίθετα, τους υποβαθμίζει την ποιότητα ζωής και καθημερινότητας.

Χρήματα και ευτυχία σε λίγα λόγια

Έτσι καταλήγουμε ότι  τα χρήματα δεν μας κάνουν ευτυχισμένους στην καθημερινότητα μας. 

Είμαστε, όμως, βομβαρδιζόμενοι από μηνύματα που μας λένε ότι πρέπει να εκτιμούμε τα χρήματα και να τα αναζητούμε. Έτσι, σαν «σωστά» μέλη της κοινωνίας, ακολουθούμε αυτή τη σύμβαση.

Η απόκτηση χρημάτων και κοινωνικής αξίας μας κάνει να αισθανόμαστε ικανοποιημένοι με τη ζωή. Μέσα από την «ψευδαίσθηση εστίασης» μπορούμε να πείσουμε τους εαυτούς μας ότι η ικανοποίηση ισούται με την ευτυχία. Δυστυχώς δεν είναι έτσι. Ακόμα κι αν κάποιος φαίνεται να έχει τα πάντα, του έχουν απομείνει αίσθημα ότι κάτι λείπει, αλλά δεν είναι σε θέση να προσδιορίσει τι είναι αυτό το πράγμα.

Αυτό το πράγμα είναι απλά αυτό το συναίσθημα της ευτυχίας. Στο τώρα. Σε αυτή τη στιγμή.

Τι θα σας έκανε να νιώθατε ευτυχισμένοι αυτή τη στιγμή;

Καραδάκης Γιώργος - Παναγιώτης,  BA (Hons) 
Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπευτής
Anglia Ruskin University 
Πτυχίο Ψυχοκοινωνικών Σπουδών
MA Ψυχανάλυση και Σύγχρονη Κοινωνία
Brunel University, London