Παγκόσμια Ημέρα κατά του Ρατσισμού, Παγκόσμια Ημέρα για το Σύνδρομο Down και Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης.

Τα στερεότυπα είναι η κυριότερη μορφή ρατσισμού από την οποία σχεδόν κανείς μας δεν φαίνεται να μπορεί να ξεφύγει έστω και μια φορά στην ζωή του. Ο λόγος; Η άγνοια, η ημιμάθεια και η έλλειψη παιδείας γύρω από κάποιο θέμα. Τα στερεότυπα γίνονται επικίνδυνα όταν μπορούμε αυτόματα να συνάγουμε συμπεράσματα σχετικά με άτομα, φυλές, φύλα, έθνη ή γεγονότα που δεν είναι ακριβή και μπορεί ακόμη και να είναι προσβλητικά. Έτσι, το ερώτημα είναι το εξής: όταν ένα συγκεκριμένο στερεότυπο είναι ενεργοποιημένο - δηλαδή βλέπουμε κάποιον ηλικιωμένο, ένα αλλοεθνή ή ένα άτομο με ειδικές ανάγκες - μπορούμε να αποφύγουμε σκέψης, αντίστοιχα, "απλουστευτικές", "αγενής" και "αδιάκριτες";

Αυτό που δείχνουν οι έρευνες είναι το πόσο ευαίσθητοι ήμαστε στις μικρολεπτομέρειες των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων μας. Διακριτές είναι οι ακούσιες αλλαγές στη συμπεριφορά μας όταν ήμαστε με άλλους ανθρώπους σε σχέση με το όταν ήμαστε μόνοι μας. Και με το ίδιο σκεπτικό που αλληλοεπιδρούμε με τους άλλους μπορεί να ενεργοποιηθούν αυτόματα τα στερεότυπα στο μυαλό μας  τα οποία στη συνέχεια εκφράζονται. Όσο και αν δεν θέλουμε, μερικές φορές τα στερεότυπα μπορεί εύκολα να επηρεάσουν τη συμπεριφορά μας και τις αισθήσεις μας, χωρίς να έχει θέση και λόγο σε αυτό η συνείδηση μας.

Η ιατρική ή τα επιμέρους πρότυπα της αναπηρίας έχουν επηρεάσει αρνητικά τον τρόπο που τα άτομα με ειδικές ανάγκες αντιμετωπίζονται από τις κοινωνίες, στην εργασία τους (για όσους έχουν την τύχη να εργάζονται), καθώς και στο εκπαιδευτικό περιβάλλον. Το μοντέλο αυτό θεωρεί ότι τα άτομα με ειδικές ανάγκες, ως οι ασθενείς ή άρρωστους ανθρώπους και βλέπει επίσης την αναπηρία ως ατομικό πρόβλημα που χρειάζεται να θεραπευτεί από το ίδιο το άτομο.

Όπως είπαμε και παραπάνω η έλλειψη γνώσης και παιδείας γύρω από ένα θέμα είναι αυτή που μας οδηγεί στην λογική της μάζας και την αναμάσηση στερεοτυπικών αντιλήψεων. Έτσι λοιπόν τον Αύγουστο του 2010 στο Cleveland, Ohio, η αστυνομία αναζητά ένα ύποπτο για ένοπλη ληστεία που είχε μόλις εμφανιστεί στην δυτική πλευρά της πόλης. Η κλήση στην αστυνομία χαρακτήριζε τον ύποπτο ως "λευκό άνδρα, μετρίου αναστήματος". Η αστυνομία που ερευνούσε την γειτονιά, αναζητούσε ένα άτομο μέσο ύψος, λευκό, ήρθαν μπροστά στον Jaun Ortiz. Ο Ortiz είναι μετρίου αναστήματος" και ισπανόφωνων. Επίσης, έχει σύνδρομο Down. 

O Ortiz ήταν φοβισμένος από τους δύο αστυνομικούς, έτσι ξεκίνησε να τρέχει προς το σπίτι στους γονείς του. Όταν οι αστυνομικοί που έφτασαν έως τον Ortiz, είχε μόλις φτάσει σπίτι και προσπαθούσε να αγκαλιάσει τη μαμά και τον μπαμπά του. Οι αστυνομικοί τότε άρπαξαν το αγόρι από τους γονείς με την απειλή των όπλων και άρχισαν την επίθεση. Οι γονείς του παιδιού προσπάθησαν να εξηγήσουν στους αστυνομικούς πως το παιδί έχει σύνδρομο Down. Εκείνοι απάντησαν να βγάλουν τον σκασμό και πως φαίνεται από την φάτσα του το τέρας τι είναι. Για να μην μακρηγορούμε το παιδί έπεσε θύμα των ρατσιστικών στερεοτύπων δύο άξεστων αστυνομικών, οι οποίοι τελικά αποπέμφθηκαν από το σώμα και έδωσαν  πρόστιμο για ψυχική οδύνη στην οικογένεια. 

Η λύση στο πρόβλημα, γιατί είναι πρόβλημα, είναι απλή και δωρεάν! Η παιδεία! Ανοίγουμε τα σπίτια μας και τις ντουλάπες μας τέτοια εποχή για να αεριστούν, το μυαλό μας; Την ψυχή μας; Δεν είναι δικαίωμά, είναι υποχρέωση μας να τα καλλιεργούμαι να τα εξελίσσουμε αν θέλουμε να έχουμε το δικαίωμα να ήμαστε άνθρωποι. Γιατί άνθρωπος είναι αυτό που άνω θρώσκει (κοιτάζει προς τα πάνω) και πως περιμένουμε από ένα μαραμένο ακαλλιέργητο λουλούδι να κοιτάξει προς τα πάνω τον ήλιο.

Από το Καπνισμένο τσουκάλι του Γιάννη Ρίτσου

Δίπλα σου αυτός ο ανάπηρος πριν κοιμηθεί βγάζει το πόδι του

τ' αφήνει στη γωνιά — ένα κούφιο ξύλινο πόδι —

πρέπει να το γεμίσεις όπως γεμίζεις τη γλάστρα με χώμα

να φυτέψεις λουλούδια

όπως γεμίζει το σκοτάδι με αστέρια

όπως γεμίζει λίγο-λίγο η φτώχεια στοχασμό κι αγάπη.

Το ’χουμε απόφαση, μια μέρα όλοι οι άνθρωποι να ’χουνε δυο πόδια

ένα χαρούμενο γεφύρι από μάτια σε μάτια

από καρδιά σε καρδιά. Γι’ αυτό όπου καθήσεις

ανάμεσα στα τσουβάλια του καταστρώματος φεύγοντας για την εξορία

πίσω απ' τα σίδερα του τμήματος μεταγωγών

κοντά στο θάνατο που δε λέει «αύριο»

ανάμεσα σε χιλιάδες δεκανίκια από πικρά σακατεμένα χρόνια,

εσύ λες «αύριο» και κάθεσαι ήσυχος και βέβαιος

όπως κάθεται ένας δίκαιος άνθρωπος αντίκρυ στους ανθρώπους.

[…]

Ευλογημένη ας είναι η πίκρα μας.

Ευλογημένη η αδελφοσύνη μας.

Ευλογημένος ο κόσμος που γεννιέται.

[…]

Η καρδιά μου σήμερα δε μοιάζει με κανένα σύγνεφο

χρυσό που λαμπαδιάζει στο λιόγερμα

μήτε με κανέναν άγγελο που στρώνει το τραπέζι μες στα

δέντρα του Παράδεισου

τινάζοντας με τ' άσπρα του φτερά τα ψίχουλα των άστρων

απ' τις γενειάδες των παλιών Αγίων.

Τίποτα τέτοιο. Η καρδιά μου είναι τώρα ένα φαρδύ χωματένιο τσουκάλι

που μπήκε πολλές φορές στη φωτιά

που μαγέρεψε χιλιάδες φορές για τους φτωχούς

για τους ξωμάχους, για τους περατάρηδες

για τους εργάτες και για τις πικρές μανάδες τους

για τον πεινασμένον ήλιο, για τον κόσμο — ναι, για όλο τον κόσμο

— ένα φτωχό, καπνισμένο, μαυρισμένο τσουκάλι που κάνει

καλά τη δουλειά του

που βράζει άγρια ραδίκια του βουνού κι αριά και που κάνα

κοψίδι κρέας

κι από κάτου συδαυλίζουν τη φωτιά τα πεινασμένα αδέρφια μου

— καθένας βάζει και το ξύλο του

καθένας καρτεράει το μερτικό του.

[…]

Εδώ είναι φως αδερφικό — απλά τα χέρια και τα μάτια.

Εδώ δεν είναι να ’μαι εγώ πάνω από σένα ή εσύ πάνω από μένα.

Εδώ είναι να ’ναι ο καθένας μας πάνω απ' τον εαυτό του.

Εδώ είναι ένα φως αδερφικό που τρέχει σαν ποτάμι δίπλα

στο μεγάλο τοίχο.

Αυτό το ποτάμι το ακούμε ως και μέσα στον ύπνο μας.

Κι όταν κοιμόμαστε το ’να μας χέρι κρεμασμένο απ' όξω απ' την κουβέρτα

βρέχεται μέσα σε τούτο το ποτάμι.

Φτάνει με δυο σταγόνες μόνο από τούτο το νερό να ραντίσεις

το πρόσωπο του εφιάλτη, και χάνεται καπνός πίσω απ' τα δέντρα.

[…]

Ένα τσουκάλι λοιπόν. Τίποτ’ άλλο.

Πήλινο, μαυρισμένο τσουκάλι,

βράζοντας, βράζοντας και τραγουδώντας,

βράζοντας πάνω στου ήλιου τη φωτιά και τραγουδώντας.

[…]

Γιατί εμείς δεν τραγουδάμε για να ξεχωρίσουμε, αδελφέ μου,

από τον κόσμο

εμείς τραγουδάμε για να σμίξουμε τον κόσμο

Καραδάκης Γιώργος - Παναγιώτης,  BA (Hons) 
Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπευτής
Anglia Ruskin University 
Πτυχίο Ψυχοκοινωνικών Σπουδών
MA Ψυχανάλυση και Σύγχρονη Κοινωνία
Brunel University, London